Στεμνίτσα
Η Στεμνίτσα, αφετηρία της διαδρομής του Menalon Trail, είναι ο κύριος κόμβος της γορτυνιακής ενότητας με την περιοχή της Μεγαλοπολίτιδας.
Χτισμένη αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 1.080 μ. μέσα σε μια κλειστή πτύχωση της Κλινίτσας, παρακλαδιού του Μαινάλου, το χωριό αναπτύχθηκε σε μια θέση κρυπτική και ταυτόχρονα περιοριστική. Ο πυρήνας του οικισμού αρθρώνεται γύρω από τον κεντρικό δρόμο, που διατρέχει μια κάπως πιο ομαλή ζώνη, ενώ οι περιμετρικές συνοικίες απλώνονται στις βραχώδεις εξάρσεις, στις σκιερές πτυχές γύρω από το ρέμα ή στις προσήλιες πλαγιές πάνω από την πλατεία. Ο οικισμός έχει κηρυγμένος ως παραδοσιακός και όλα σχεδόν τα σπίτια είναι πετρόχτιστα, τα μεν αρχοντόσπιτα τριώροφα τετράγωνης κάτοψης, τα δε αγροτικών οικογενειών μακρόστενα διώροφα με τυπική διάρθρωση κατωγιού και βοηθητικών κτισμάτων. Πέντε μεγάλες πέτρινες κρήνες τροφοδοτούσαν με νερό τις συνοικίες.
Στην κεντρική πλατεία δεσπόζει ο Άγιος Γεώργιος, ο οποίος κτίστηκε με ειδική άδεια του Σουλτάνου μέσα σε 73 ημέρες το 1810, με τοιχογραφίες του Φώτη Κόντογλου. Η ενοριακή εκκλησία είναι αφιερωμένη στην Αγία Παρασκευή, ενώ άλλες σημαντικές εκκλησίες είναι η Παναγία η Μπαφέρω, η Παναγία Καρέα και ο Καταγιώργης στην κάτω συνοικία. Στο πάνω μέρος του χωριού διατηρείται σε άριστη κατάσταση το καθολικό και μερικά προσκτίσματα της υστεροβυζαντινής μονής Ζωοδόχου Πηγής (ή Χρυσοπηγής), στην οποία στεγάστηκε η σχολή της Στεμνίτσας κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και το 1821 η Πελοποννησιακή Γερουσία.
Η περιοχή του οικισμού κατοικήθηκε από την αρχαιότητα και αναφέρεται στα Αρκαδικά του Παυσανία ως ο «άγριος και θηριώδης οικισμός Υψούς». Ο οικισμός πήρε το όνομά του από τον οικιστή της, Υψούντα, γυιό του μυθικού βασιλιά της Αρκαδίας Λυκάοντα. Το όνομα Στεμνίτσα είναι πιθανώς των μεσοβυζαντινών χρόνων, όταν η Πελοπόννησος δέχθηκε επάλληλα εποικιστικά κύματα Σλάβικών φυλών και σημαίνει τόπος σκιερός. Η Στεμνίτσα υπήρξε οικισμός προσανατολισμένος στο εμπόριο και την τεχνουργία μετάλλων, όπως την αργυροχρυσοχοΐα, η οποία αναπτύχθηκε σε κύρια επαγγελματική διέξοδο των Στεμνιτσιωτών.
Σήμερα λειτουργεί στο χωριό Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας του ΙΕΚ Στεμνίτσας. Σημαντικό κέντρο οργάνωσης του αγώνα στην περίοδο της Επανάστασης του 1821, η Στεμνίτσα διατέλεσε έδρα της πρώτης Πελοποννησιακής Γερουσίας και πρώτη άτυπη πρωτεύουσα του επαναστατημένου Ελληνικού έθνους, μέχρι να φτάσει στον Μοριά ο Δημήτριος Υψηλάντης. Είναι κοιτίδα πολλών σημαντικών επιστημόνων και άλλων διακεκριμένων προσωπικοτήτων της πολιτικής κυρίως σκηνής. Πρόσφατα υπήρξε έδρα του δήμου Τρικολώνων, ενώ σήμερα εντάσσεται στο δήμο Γορτυνίας. Διατηρεί σημαντική υποδομή διαμονής και εστίασης και αρκετή εμπορική και τουριστική κίνηση. Μπορείτε να γνωρίσετε τη Στεμνίτσα μέσα από 3 περιπάτους που προτείνονται στον οδηγό του τέως δήμου Στεμνίτσας «Η Στεμνίτσα και το Φαράγγι του Λούσιου».
